NHỚ VỀ CHA MẸ

      Cha tôi mất năm 1952, khi tôi mới 11 tuổi, em tôi 9 tuổi. Tuy còn ít tuổi nhưng tôi vẫn nhớ được một số điều về cha mẹ.

      Lúc tôi 4, 5 tuổi, một hôm từ ban công nhìn xuống tôi thấy phố Bạch Mai có nhiều xe, nhiều cờ diễu qua, không khí thật rộn rịp… Đến trưa cha tôi bảo hai chị em ăn mặc đẹp, đi giầy để ông đưa lên Bắc Bộ Phủ chơi (Bắc Bộ phủ là ngôi nhà hai tầng ở 12 Ngô Quyền, Hà Nội. Đã từng là nơi đặt trụ sở chính quyền Bắc kỳ). Đường Hà Nội lúc này rộng thênh thang, sạch đẹp, cờ hoa, người đi lại thật náo nức. Chị em chúng tôi vô cùng sung sướng vui vẻ, lúc đi, lúc chạy làm cha tôi cứ phải nắm chặt tay hai đứa... Nhưng rồi thời gian rộn rã đó không lâu, nhiều người HN đã dần dần đi tản cư.
     
      Mẹ tôi cho tôi biết, Bác Đặng Thái Mai, chủ tịch Ủy ban hành chính tỉnh Thanh Hóa lúc bấy giờ điện ra mời các văn nghệ sĩ vào Khu Bốn để thành lập Trại văn hóa kháng chiến. Gia đình tôi cùng gia đình các bác văn nghệ sĩ đi thuyền dọc sông đến Thanh Hóa, rồi đi bộ tiếp vào Làng Quần Tín, huyện Thọ Xuân. Thời gian không lâu, cha tôi vào bộ đội, làm Trưởng ban văn nghệ Liên khu 4, đồng thời tham gia giảng dạy Lớp văn hóa kháng chiến, nơi đã đào tạo nhiều cây bút trẻ trưởng thành. Lúc đó mẹ tôi cũng như nhiều bác gái phải lo đời sống gia đình, bà phải nhận nhiều việc như quay sợi, đan lát, gánh hàng khô ra chợ bán…, nhưng cha tôi vẫn tìm cách để bà được tham gia dự thính lớp Văn hóa kháng chiến khóa III. Mẹ tôi đã từng viết: “Giai đoạn này vật chất thiếu thốn nhưng gia đình chúng tôi rất hạnh phúc”. Bà còn ghi lại một câu trong nhật kí của cha tôi: “Cách mạng và kháng chiến đã đem đến cho chúng ta cuộc sống mới, nhờ đó tình vợ chồng càng thắm thiết hơn.”

      Mẹ tôi kể, một hôm ông Tố Hữu vào khu 4 thăm Trại văn hóa kháng chiến. Khi rẽ vào nhà tôi, biết tình hình, ông khuyên mẹ tôi nên tham gia công tác xã hội, công tác vận động phụ nữ. Nghe lời khuyên đó, cha tôi tìm được dịp để mẹ tham gia vào Hội liên hiệp phụ nữ khu 4, rồi Hội phụ nữ Thanh Hóa. Khi đi công tác xa mẹ gửi chị em tôi cho bà chủ nhà, mẹ nấu sẵn thức ăn vài ngày, còn cơm tôi tự nấu. Nhưng rồi những chuyến đi công tác của bà ngày càng dài hơn, xa hơn. Gửi con ở nhà bà chủ lâu thì không tiện, không ổn, mà mang các con theo thì nay đây mai đó, việc học hành của chúng không ổn định. Cuối cùng, Hội phụ nữ xin cho các con tôi vào Dục anh viện, trại nuôi con em bộ đội, thương binh, liệt sĩ của Tỉnh. Nghe được tin này cha tôi rất mừng, ông rất muốn cho mẹ có điều kiện làm việc, tiến bộ. Rồi mẹ tôi thỉnh thoảng ghé vào Trại thăm, thấy con cái sống khổ quá: đứa thì ghẻ lở khắp người, đứa bị chó cắn, đứa đái dầm bị phạt ăn cơm nhạt (không có thức ăn) cho chừa đi… Bà xót con quá định đón chị em tôi về. Nhưng cha tôi rất kiên quyết: “Cả nước đang kháng chiến, con cái mình cũng phải chịu đựng như bao đứa trẻ khác thôi em ạ! Anh tin là chúng sẽ quen, sẽ trưởng thành, sẽ tự lực dần lên…”

       Thế rồi Tết năm 1952 cha tôi về, ông bảo, đây là cái Tết thứ 6 xa Hà Nội. Nhưng ông và cả gia đình đã không ngờ đây là cái Tết hạnh phúc, ấm cúng cuối cùng của gia đình tôi. Sau Tết hai tháng, thì mẹ tôi nhận được tin cha tôi ốm nặng, đã mê man bất tỉnh. Mẹ tôi giấu các con một mình đi suốt đêm đến huyện Thạch Thành, Thanh Hóa, gần nơi Cơ quan cha tôi đóng. Nhưng khi mẹ đến nơi thì cha tôi đã mất từ 8 giờ sáng ngày hôm trước. Đau đớn đến cùng cực, mẹ tôi dường như không biết gì, không nhớ gì nữa… Đi đâu, làm gì đều có một chị ở cơ quan dìu đi, động viên và an ủi. Rồi dần dà chị hỏi thăm tình hình sức khỏe, công việc và các cháu ở nhà… Nghe nhắc tới các con, mẹ bừng tỉnh hẳn. Lo lắng về các con quá, bà vội vã ra thăm mộ ông, chào ông lần cuối, rồi khoác ba lô của ông đi một mạch về Trại Dục anh.

       Sau hòa bình ít lâu mẹ tôi chuyển công tác từ Thanh Hóa ra Hà Nội. Ngoài công việc cơ quan, mẹ tôi còn đặt cho mình nhiệm vụ sưu tầm, tìm tòi, thu lượm… tác phẩm, sách báo của cha tôi mà cuộc kháng chiến 9 năm đã bị thất lạc. Nhưng tìm ở các hiệu sách không có, hỏi thăm các nhà văn có tiếng là nhiều sách như bác Đào Duy Anh, bác Vũ Ngọc Phan… thì chính các bác cũng đang phải tìm kiếm từng tác phẩm của mình. Mẹ tôi rất buồn nhưng vẫn cố kiên trì,. Bà đã thường xuyên đi Thư viện quốc gia để tìm tòi, lục lọi sách.  Thấy nhiều lần như vậy, chị thủ thư thông cảm, xuống dưới hầm thư viện và tìm được cuốn “Ngoại ô”. Bà sung sướng quá, mang sách đến Nhà xuất bản Văn học và được nhận in. Rồi cuốn “Ngõ hẻm” tìm ra sau này cũng được tổ Văn học trong Nam in. Tiếp đó bà lại thu lượm những bài báo, phóng sự của ông và in thành tập “Tác phẩm chọn lọc.” 

      Sau này, khi nhắc đến cha, mẹ tôi thường giảng giải cho chị em tôi: “Mẹ trưởng thành và tiến bộ như ngày nay là do cha cảm thông, giúp đỡ và tạo điều kiện để mẹ được giải phóng khỏi công việc gia đình, con cái.” Quả là như vậy, mẹ tôi đã sớm được thu xếp gia đình để tham gia việc xã hội, và đã trưởng thành có những đóng góp hữu ích cho công việc chung.

       Mặc dù lúc tuổi thơ đã phải thiếu vắng người cha yêu quý, nhưng hình ảnh một gia đình hạnh phúc, đầm ấm, đầy tình yêu thương luôn in sâu trong tâm khảm chúng tôi. Và chị em  tôi luôn cố gắng xứng đáng với cha mẹ mình./.